Jeż, jaki jest, każdy widzi!

Jeż to największy ssak owadożerny występujący w naszym kraju. Żyje pomiędzy 7 a 10 lat. Jego rozmiar wynosi od 14 do 26 centymetrów, a średnia waga waha się między 800 a 1200 gram, choć nie brakuje przedstawicieli tego gatunku, które jesienią, tuż przed zapadnięciem w stan hibernacji ważą nawet 2 kilogramy. Jeż ma długi, ostro zakończony ryjek, krótkie łapki, pękate ciało oraz około 5 tysięcy kolców, które bez wątpienia są jego znakiem rozpoznawczym. Co ciekawe małe jeżątka rodzą się już z kolcami, które są jednak białe i miękkie. Dopiero po pewnym czasie twardnieją i ciemnieją jak u rodziców. Nie każdy wie, że jeże oprócz tego, że tuptają sobie po ziemi, potrafią się również wspinać się na drzewa i ogrodzenia. Nie gardzą także kąpielą, gdyż umieją pływać.

Kolce – jedyna broń jeża

Kolce to tak naprawdę przekształcone włosy, które uległy znacznemu wzmocnieniu. Jednak tak jak ludzkie włosy i paznokcie składają się z keratyny i wyrastają z cebulek. Kolce mają około 2 mm średnicy i 2-3 centymetry długości a u swej podstawy są miękkie i elastyczne co pozwala zwierzęciu poruszać nimi i w razie potrzeby stawiać je na sztorc. W sytuacji niebezpieczeństwa jeż zwija się ciasno w kolczastą kulkę, co praktycznie uniemożliwia zaatakowanie go innym zwierzętom, które najczęściej wolą zrezygnować niż zostać dotkliwie pokute. Myli się jednak ten, kto sądzi, że jeże to zwierzątka strachliwe – wręcz przeciwnie, zwinięty jeż głośno fuka i trzęsie się, aby łatwiej mu było zranić napastnika kolcami. Jeże potrafią skutecznie odstraszyć większość zwierząt – wyjątek stanowią borsuki i domowe psy.

Hibernacja jeży

O czym śnią jeże, kiedy śpią, nie wiemy, ale wiemy, że długość ich snu zimowego zależy od klimatu, w jakim zamieszkują. W naszej szerokości geograficznej hibernacja jeży trwa około pół roku, a na przykład w Nowej Zelandii jest to tylko kilka tygodni. W sytuacji, gdy trzeba zgromadzić zapasy na tak długi okres w czasie gdy my wyjeżdżamy na letnie wakacje, jeże jedzą praktycznie bez opamiętania, gromadząc tłuszcz na zimowe miesiące. Nie w głowie im wtedy diety odchudzające choćby dlatego, że zwierzątko, które jesienią waży np. kilogram na wiosnę po wybudzeniu ze snu zimowego będzie ważyło zaledwie 300 gramów.

W czasie hibernacji metabolizm jeży dopasowuje się do temperatury panującej na zewnątrz, w efekcie czego tętno spada do 20 uderzeń na minutę (z wcześniejszych 181), oddech schodzi do zaledwie jednego na minutę (z wcześniejszych 50), a temperatura ciała wynosi tylko 10 stopni Celsjusza. Podczas snu zimowego jeż zwinięty jest w ciasną kulkę, a odpowiednie mięśnie blokują możliwość samoczynnego rozprostowania ciała. Co ciekawe jeż nie śpi przez całą zimę – budzi się na moment średnio co miesiąc. Zwierzątko śpi w samodzielnie przygotowanym gnieździe z traw oraz liści. W praktyce stworzenie zimowego siedliska wygląda tak, ze zwierzątko wciska się w stertę zgromadzonych wcześniej liści, a następnie wygniata sobie w nich przytulną niszę.

Po przebudzeniu w kwietniu zaczynają się jeżowe gody, podczas których samce niezwykle hałaśliwie i zawzięcie walczą o partnerki, często również w sensie dosłownym wykorzystując w tym celu kolce, zęby i łapy. Taka bójka przypomina nieco bokserską walkę na ringu, podczas której jeden jeż chce uderzyć drugiego przednimi łapkami. W samych zalotach pełno jest za to dziwnych dźwięków tj. fuknięcia, syknięcia i powarkiwania. Trzeba przyznać, że to dość osobliwy sposób na podryw 😉

Jak nie stwarzać zagrożenia dla jeży w ogrodzie?

• Jeśli chcemy, aby jeże zamieszkujące nasz ogród były bezpieczne powinniśmy ostrożnie kosić trawniki, zdarza się bowiem dość często, że zwierzęta właśnie tam szukają schronienia.
• Pomimo że jeże potrafią pływać, to warto zabezpieczyć przed nimi brzegi oczek wodnych znajdujących się na posesji. Dlaczego? Ponieważ ich strome brzegi mogą uniemożliwić jeżowi bezpieczne wyjście na brzeg, w konsekwencji czego utonie. Wystarczy niewielki drewniany płotek, aby zrobiło się bezpiecznie.
• Niebezpieczeństwem dla naszych kolczastych mieszkańców mogą być także wąskie przestrzenie pomiędzy przęsłami płotu, głębokie wykopy, znaczne spadki terenu oraz siatki, w które zwierzak może się zaplątać. Warto więc przyjrzeć się naszej posesji pod kątem tego rodzaju zagrożeń i jeśli występują jak najszybciej je usunąć.

Jak stworzyć naturalne schronienie dla jeża?

Najprostsze zimowe siedlisko dla jeża zorganizujemy, tworząc przewiewny ruszt z gałęzi lub desek okryty sianem, albo dużą ilością wyschniętych liści. Konstrukcja powinna być umieszczona w ustronnym miejscu ogrodu, do którego rzadko zaglądamy. Im spokojniej tam będzie, tym lepiej dla śpiącego lokatora.

Jak zbudować zimowy domek dla jeża?

Jeśli mamy czas i ochotę możemy się pokusić o stworzenie specjalnego domku dla jeża. Powinniśmy go jednak zbudować już we wrześniu, aby dać zwierzakowi czas na oswojenie się z przygotowaną dla niego przestrzenią. Należy pamiętać o tym, by koniecznie robić to w rękawiczkach. W innym wypadku nasze zapachy mogą skutecznie odstraszyć jeża i domek pozostanie niezamieszkały.

Za „zimową nieruchomość” dla jeża może posłużyć nam drewniana skrzynka po owocach o wymiarach 30 × 30 × 40, którą dodatkowo uszczelnimy liśćmi, trawą lub sianem. W dachu należy wywiercić otworki, które będą odpowiadać za doprowadzenie powietrza. Niezwykle ważne jest, aby wejście do budki było niewielkie, ponieważ da to zwierzakowi poczucie bezpieczeństwa w czasie zimowej hibernacji. Nie wkładajmy nic do środka, ponieważ nowy lokator sam sobie umości wygodne legowisko. Domek należy okryć gałęziami lub umieścić w stosie liści pozostawionych na zimę. Takie schronienie zapewni skuteczną ochronę jeża nawet w czasie najcięższych mrozów.

Istnieje również mniej czasochłonne rozwiązanie — można kupić gotowy domek stworzony specjalnie dla jeży. W Internecie nie brakuje tego rodzaju produktów. Przed zakupem należy jednak sprawdzić, czy wybrana przez nas konstrukcja spełnia wymagania dotyczące rozmiaru, wielkości wejścia oraz dostępu świeżego powietrza.

Co zrobić, jeśli znajdziesz jeża w ogrodzie?

Jeśli jeż wygląda na zdrowego, należy po prostu zostawić go w spokoju. Szczególnie że może być to samica, która właśnie szuka jedzenia dla swoich młodych i jeśli ją przeniesiemy w inne miejsce, może nie znaleźć drogi powrotnej do swoich dzieci, czym skażemy je na śmierć głodową – warto mieć tego świadomość.

Inaczej sytuacja ma się, gdy znajdziemy jeża chorego lub np. potrąconego przez samochód i pozostawionego na poboczu. W takiej sytuacji nie oceniaj samodzielnie stanu zwierzęcia, tylko natychmiast zabierz je do weterynarza, ponieważ nawet najciężej poranionego jeża można próbować uratować. A zostawienie go samemu sobie to recepta na pewną śmierć czy to w wyniku odniesionych obrażeń, czy ataku przez inne zwierzę. Często zdarza się tak, że poturbowany jeż nie reaguje na bodźce zewnętrzne i ma problemy z oddychaniem wtedy najlepiej zapakować go w kartonik i czym prędzej pojechać do kliniki weterynaryjnej.

Warto również wiedzieć, że pomocy wymagają także jeże, które zachowują się nienaturalnie, np. chodzą w kółko oraz te, które napotkamy w środku mroźnej zimy. Naszą uwagę powinny zwrócić także malutkie jeżyki, które przez dłuższy czas wałęsają się samotnie lub są opuszczone w gnieździe. Może to bowiem oznaczać, że ich mama została zaatakowana przez inne zwierzę lub zginęła pod kołami samochodu. Takie maluchy nie poradzą sobie same i je również należy pilnie przetransportować do specjalisty. (UWAGA! Podobnie, jak w przypadku ptasich podlotów, nie zabieraj malutkich jeży zbyt pochopnie. Poczekaj, obserwuj, być może jeżowa mama jest w pobliżu i wkrótce zjawi się z pożywieniem!)